Inleiding, oorzaken, preventie en symptomen van spataderen

Inleiding

De bloedcirculatie in het menselijk lichaam wordt verzorgd door grote en minuscuul kleine bloedvaten. Deze aderen verdelen het bloed vanuit ons hart over het hele lichaam. De totale lengte van alle aderen is ongeveer 100.000 kilometer. Om te voorkomen dat het bloed terugstroomt, bevatten deze aderen kleppen.

 

Door verschillende factoren kunnen deze kleppen gaan “lekken” (zie onderstaande afbeelding). Dit wanneer er te veel druk op de kleppen komt te staan, omdat het bloedvat wijder wordt of omdat de kleppen zelf niet meer goed sluiten. Als de kleppen niet goed sluiten dan wordt de druk daaronder, in de ader, groter. Hoe hoger de druk, des te wijder het bloedvat. Hierdoor bezwijken nog meer kleppen. Na verloop van tijd worden de gevolgen zichtbaar als spatader. In de lies en knieholte zitten de belangrijkste kleppen. Op die plaatsen komen oppervlakkige en diepliggende aders samen. De belangrijkste oppervlakkige aderen zijn de Vena Saphena Magna (VSM) en de Vena Saphena Parva (VSP). De VSM is een grote oppervlakkige ader aan de binnenzijde van het been. De VSP is een grote oppervlakkige ader aan de achterkant van het been.

normale aderen (links) en spataderen (rechts)

Oorzaken

Niet iedereen loopt een even groot risico op spatadervorming. Hieronder volgen de voornaamste factoren die hierbij bepalend zijn:

  • Erfelijke aanleg: Erfelijke aanleg speelt een rol bij het ontstaan van spataderen. Mensen met een aangeboren zwakte van de vaatwanden en de aderen, krijgen eerder last van spataderen.
  • Overgewicht: Mensen die kampen met overgewicht hebben een verhoogd risico op het ontstaan van spataderen.
  • Staan en zitten: Mensen die veel en lang staan, bijvoorbeeld vanwege hun beroep, hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van spataderen.
  • Geslacht: Vrouwen hebben vaker last van spataderen dan mannen.
  • Zwangerschap: Tijdens de zwangerschap kunnen om diverse redenen spataderen ontstaan. De veranderde hormoonspiegel kan tijdens de zwangerschap de vaatwanden slapper maken. Door de groeiende baarmoeder kan het bloed minder goed uit de benen naar het hart stromen en daardoor neemt de druk op de aderen  toe. Tevens is tijdens de zwangerschap de hoeveelheid circulerend bloed bij de moeder groter.
  • Trombose: Mensen die in het verleden trombose in het been hebben gehad, kunnen beschadigde kleppen hebben. Deze kunnen hierdoor gaan lekken.

Preventieve maatregelen

  • Streef een gezonde levensstijl na.
  • Langdurig staan en stilzitten werken het ontstaan van spataderen in de hand. Het is belangrijk om veel te bewegen.
  • Stimuleren van gebruik van de kuitspierpomp. Vooral oefeningen waarbij de kuitspier regelmatig wordt aangespannen, zijn bevorderlijk voor een goede bloeddoorstroming en drukvermindering in het adersysteem. Buig bvb de tenen gedurende vijf seconden en strek de tenen hierna vijf seconden. Doe deze oefening tweemaal na elkaar ieder uur, zo nodig vaker. 
  • Vooral wandelen maar ook zwemmen, lopen en fietsen zijn ook goede vormen van beweging.
  • Dragen van schoenen met correcte voetsteun. Soms worden steunzolen aangeraden ter optimalisatie voetpomp.
  • Stimuleren van gezonde voeding en vermijden van overgewicht
  • Mensen die aanleg hebben voor het krijgen van spataderen kunnen uit voorzorg elastische compressie kousen (steunkousen) dragen op momenten dat zij veel moeten staan of zitten. Het korte- en lange termijn effect is echter bij deze niet bewezen.
  • Het gebruik van flavenoïden (natuurlijke, uit planten gewonnen producten) kan de huiddoorbloeding bevorderen en vochtophoping in de huid verminderen. Dit kan klachten, die gepaard gaan met spataderen, zoals vermoeidheid in de benen verminderen. Deze producten zijn zonder recept verkrijgbaar.
  • Rookstop. Ook roken blijkt de vorming van spataderen te bevorderen.

Symptomen

  • In veel gevallen zullen er helemaal geen bezwaren bestaan. Wel zullen veel mensen de aanwezigheid van spataderen (varices) als storend of lelijk ervaren. Dus voornamelijk esthetisch ongemak. Er bestaan hele kleine spatadertjes met een dikte van nog geen millimeter. Deze worden ook wel reticulaire, bezemreis, takkenbos adertjes of teleangiëctasieën genoemd. 
  • Grote spataderen kunnen tot verschillende centimeters breed worden. Behalve dat spataderen niet mooi zijn, kunnen ze op den duur leiden tot medische klachten. Als de spataderen klachten geven, is dat meestal in de vorm van een moe, loom en zwaar gevoel in de benen, soms ook jeuk, eczeem, een branderig gevoel, nachtelijke krampen of opgezette enkels, zwelling, vochtopstapeling, spanning en pijn. Deze pijn kan ontstaan op plaatsen waar de aderen uitpuilen, zeker als de persoon veel moet stilstaan of zitten. Ook de kleine spatadertjes kunnen last, pijn veroorzaken.
  • Men kan ook last hebben van rusteloze benen (restless legs) of men heeft het gevoel dat er iets over de benen kruipt.
  • Spataderen kunnen aanleiding geven tot een ontstekingsreactie of flebitis. Ook een verstopping met bloedklonter of trombose kan optreden. 
  • Zeldzaam kan er ook een hevige bloeding uit een spatader ontstaan, spontaan of na een kleine verwonding. Deze klachten berusten allemaal op stuwing. 
  • Indien onbehandeld en wanneer deze stuwing langer bestaat kunnen ook huidafwijkingen gaan optreden zoals eczeem, jeuk, bruine verkleuringen van de huid door pigmentneerslag (okerdermatitis), verharding van de huid (lipo- en dermatosclerose), witte littekenhuid (atrofia blanche) en zelfs een open been of ulcus kan zich ontwikkelen
kleine spatadertjes
grote spataderen
Variceus eczeem
Het veneus ulcus
Hypodermatitis
Atrofia blanche
Okerdermatitis